Από Ανεξάρτητη Αρχή και τα Δημόσια Έργα

Τη σύσταση της Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων και το νέο θεσμικό πλαίσιο του συστήματος εκπόνησης μελετών και εκτέλεσης δημοσίων έργων που θα φέρει με νομοσχέδιό του το υπουργείο Υποδομών παρουσίασε στο υπουργικό συμβούλιο ο Δημήτρης Ρέππας.


Σύμφωνα με την εισήγηση του υπουργού Υποδομών το νομοσχέδιο που ετοιμάζεται και εν συνεχεία θα δοθεί σε δημόσια διαβούλευση θα αφορά σε μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας ανάθεσης και εκπόνησης των μελετών (Ν 3316/2005), σε μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων έργων (Ν 3669/2008) και στην ίδρυση μιας Αρχής ελέγχου των διαδικασιών ωρίμανσης, ανάθεσης και εκτέλεσης των συμβάσεων.

Ειδικότερα, όσον αφορά στις μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας ανάθεσης και εκπόνησης των μελετών προβλέπονται τα εξής:

* 1. Τροποποιήσεις στα μητρώα μελετητών: Διάσπαση κάποιων κατηγοριών για νέα εξειδικευμένα αντικείμενα, η δημιουργία γενικών κατηγοριών (για μελέτες κτιριακών, συγκοινωνιακών, λιμενικών και υδραυλικών έργων) και η θέσπιση ειδικών κατηγοριών παρόχων υπηρεσιών. Οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να εγγράφονται αρχικά σε τέσσερις κατηγορίες μελετών και θα εξελίσσονται περαιτέρω βάσει της αποκτώμενης εμπειρίας σε οσεσδήποτε κατηγορίες (και πλέον των 4) υποστηρίζει ο τίτλος σπουδών και η αποκτηθείσα εμπειρία. Σύμφωνα με το υπουργείο, σκοπός των νέων ρυθμίσεων είναι η χορήγηση δυνατότητας επαγγελματικής διεξόδου σε μηχανικούς και άλλους επιστήμονες, με νέα εξειδικευμένα αντικείμενα, η συγκρότηση ομίλων και εταιρειών οι οποίες θα έχουν μόνιμη στελέχωση και θα αναλαμβάνουν ολόκληρη τη μελέτη τεχνικού έργου, η σύσταση εξειδικευμένων κατηγοριών παρόχων υπηρεσιών και η ορθολογική τήρηση του μητρώου, χωρίς περιττούς περιορισμούς.
* 2. Διαδικασία ωρίμανσης των συμβάσεων: Ο Φάκελος Έργου θα εγκρίνεται από την Προϊσταμένη Αρχή, ύστερα από σύμφωνη γνώμη της Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων (για συμβάσεις άνω του ορίου εφαρμογής των Οδηγιών 2004/17 και 2004/18) και του Τεχνικού Συμβουλίου της αναθέτουσας αρχής, στις λοιπές περιπτώσεις. Η Α.Ε.Μ.Ε. ή το ΤΣ θα ελέγχουν:
* • την πληρότητα του φακέλου,
* • την ορθή περιγραφή του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου,
* • τον ορθό καθορισμό της προεκτιμώμενης αμοιβής της σύμβασης,
* • τον καθορισμό των αναγκαίων κατηγοριών πτυχίων μελετητών και
* • τον καθορισμό της ορθής διαδικασίας ανάθεσης της μελέτης .
* 3. Διαδικασίες ανάθεσης των μελετών: Το αρχικό στάδιο μελέτης διαχωρίζεται πλήρως από τα υπόλοιπα, όταν η μελέτη αφορά τεχνικό έργο και ο σχεδιασμός του απαιτεί τη μελέτη εναλλακτικών λύσεων (π.χ. χάραξη οδοποιίας). Στην περίπτωση αυτή ανατίθενται 3 προκαταρκτικές μελέτες έναντι προκαθορισμένης αμοιβής. Μετά την παραλαβή των μελετών, αδειοδοτείται περιβαλλοντικά η καλύτερη λύση και ανατίθενται τα υπόλοιπα στάδια με νέο διαγωνισμό . Όταν η μελέτη δεν απαιτεί εναλλακτικές λύσεις ανατίθενται όλα τα στάδια που προβλέπουν οι προδιαγραφές, με την ίδια σύμβαση. Η τήρηση της ορθής διαδικασίας ελέγχεται από την Α.Ε.Μ.Ε.
* 4. Προώθηση της διαφάνειας και αντικειμενικότητας στους διαγωνισμούς:
* Οι διαδικασίες ανάθεσης των συμβάσεων θα διεξάγονται από 5μελείς επιτροπές (κατ’ εξαίρεση 3μελείς, όταν κριτήριο ανάθεσης είναι η χαμηλότερη τιμή, ή όταν οι μελέτες είναι κάτω των ορίων των κοινοτικών Οδηγιών).
* Οι ειδικότητες των μελών θα αντιστοιχούν στις ανατιθέμενες κύριες κατηγορίες μελετών. Μόνο ένα εκ των μελών θα προέρχεται από την αναθέτουσα αρχή, ενώ τα υπόλοιπα θα κληρώνονται από καταλόγους στους οποίους εγγράφονται όλοι οι μηχανικοί και άλλοι επιστήμονες, ανά υπουργείο ή αποκεντρωμένη διοίκηση.
* Κριτήρια ανάθεσης των συμβάσεων μελετών θα είναι τόσο η χαμηλότερη τιμή (για συμβάσεις κάτω των 300.000 ευρώ, όταν αποτελούνται από μία έως δύο κύριες μελέτες), όσο και η πλέον συμφέρουσα προσφορά (για τις λοιπές συμβάσεις).
* Στις συμβάσεις υπηρεσιών κριτήριο θα είναι η χαμηλότερη τιμή, κατ' εξαίρεση, όμως, θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η πλέον συμφέρουσα προσφορά.
* Παράλληλα θα καταργηθεί το κατώτερο όριο παραδεκτού των οικονομικών προσφορών, ενώ τα λοιπά κριτήρια ανάθεσης θα αναμορφωθουν προς το σκοπό της αντικειμενικοποίησης.
* Τις ενστάσεις κατά των πρακτικών αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών εκδικάζει η Α.Ε.Μ.Ε.
* 5. Ποιότητα των μελετών:
* Διενεργείται υποχρεωτικά ποιοτική επιλογή, σε όλους τους διαγωνισμούς μελετών και υπηρεσιών, με βάση την εμπειρία των διαγωνιζομένων και τα προσόντα των στελεχών της ομάδας μελέτης.
* Καθ’ όλη τη διαδικασία εκπόνησης, καθώς και κατά την παραλαβή της μελέτης διενεργείται ποιοτικός έλεγχος από ελεγκτή μελέτης - πάροχο υπηρεσιών.
* Όσον αφορά σε μελέτες τεχνικών έργων, στην ομάδα μελέτης του αναδόχου θα μετέχει πρόσωπο με εμπειρία στην κατασκευή αντίστοιχων έργων, που θα βεβαιώνει την κατασκευασιμότητα κρίσιμων τεχνικά στοιχείων του έργου.
* 6. Αντικειμενικοποίηση της ανάθεσης μικρών συμβάσεων:
* Η απευθείας ανάθεση των συμβάσεων με προεκτιμώμενη αμοιβή μέχρι 30.000 ευρώ για μελέτες και 15.000 ευρώ για συμβάσεις υπηρεσιών διατηρείται, αλλά θα τροποποιηθεί η διαδικασία. Δεν θα απαιτείται πλέον να συντρέχει επείγουσα ανάγκη και ο ανάδοχος δεν θα επιλέγεται αυθαίρετα από την αναθέτουσα αρχή, αλλά θα κληρώνεται σε δημόσια κλήρωση μεταξύ όσων έχουν τα νόμιμα προσόντα και υποβάλουν δήλωση ενδιαφέροντος.

Σχετικά με τις τροποποιήσεις του νομικού πλαισίου παραγωγής έργων προβλέπονται τα εξής:

* · Για τα εξαιρούμενα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου θα εκδοθεί ενιαίος «Κανονισμός Έργων Εξαιρουμένων Τομέων», που θα εγκριθεί με Απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.
* · Εισάγεται η έννοια της «ωριμότητας», η οποία θα ελέγχεται από την Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων προ της δημοπράτησης. Η «ωριμότητα» αναφέρεται:
* § στη συνδρομή των προϋποθέσεων που τίθενται από ειδικές νομοθετικές διατάξεις για τη δημοπράτηση ενός έργου (π.χ. ύπαρξη περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων)
* § στη νομιμότητα και πληρότητα των τευχών δημοπράτησης
* § στη δυνατότητα των ενδιαφερομένων εργοληπτών να διαμορφώσουν με βάση τα χορηγούμενα από την αρμόδια υπηρεσία στοιχεία βάσιμες και ρεαλιστικές προσφορές.
* · Εισάγεται στη νομοθεσία η έννοια των «πρόδρομων» εργασιών ως αυτοτελούς έργου.
* · Καθιερώνεται ως «κανόνας» για έργα προϋπολογισμού άνω του κατωφλίου εφαρμογής των Κοινοτικών Οδηγιών, η χρησιμοποίηση του κριτηρίου της πλέον συμφέρουσας από οικονομικής άποψης προσφοράς. Για τα υπόλοιπα έργα (μικρότερου δηλαδή προϋπολογισμού), καθώς και για τα έργα συντηρήσεως, ανεξάρτητα από τον προϋπολογισμό τους, παραμένει ως «κανόνας» η χρησιμοποίηση του κριτηρίου της χαμηλότερης τιμής.
* · Θεσμοθετείται η διαδικασία της «διαβούλευσης» της αναθέτουσας αρχής με τους ενδιαφερομένους, σχετικά με το υπό ανάθεση έργο κατά τη φάση πριν την οριστικοποίηση της διακήρυξης και των συμβατικών τευχών.
* · Εισάγονται δύο καινούργια συστήματα υποβολής προσφορών:
* § το σύστημα της προσφοράς που περιλαμβάνει συνδυασμό πολλαπλών κριτηρίων και ιδίως o έκπτωση στο κόστος o έκπτωση στον χρόνο περαίωσης και o επιμήκυνση στη συντήρηση του έργου.
* § το σύστημα της προσφοράς κατ’ αποκοπή τιμής με εγγυημένο τον προϋπολογισμό του έργου.
* · Εισάγεται για πρώτη φορά στην εθνική νομοθεσία ως διαγωνιστική διαδικασία και ο «ανταγωνιστικός διάλογος» που προβλέπεται από την Οδηγία 2004/18/ΕΚ.
* · Λόγω των μεγάλων κινδύνων που συνεπάγονται για την ομαλή εκτέλεση των έργων οι μεγάλες εκπτώσεις, σε περιπτώσεις που η έκπτωση του αναδόχου ξεπερνά ένα ορισμένο όριο (και αυτό επιπροσθέτως της «πρόσθετης» εγγύησης που προβλέπει ο Κ.Δ.Ε.), η εργολαβία τίθεται υπό την επιτήρηση της «Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων».
* · Σε έργα πάνω από ένα όριο προϋπολογισμού που καθορίζεται με Απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων καθίσταται υποχρεωτική η συμμετοχή στην Ομάδα Επίβλεψης και του Μελετητή. Το ίδιο ισχύει και για «ειδικά έργα».
* · Πρόβλεψη ειδικού κονδυλίου επί του προϋπολογισμού κάθε έργου για τη διενέργεια ποιοτικών ελέγχων.
* · Αποσαφηνίζεται το νομοθετικό πλαίσιο το σχετικό με την έγκριση των επιμετρήσεων. Έτσι και οι «πλασματικώς» εγκρινόμενες πιστοποιήσεις μπορούν να επανελέγχονται.
* · Θεσμοθετείται η σύνταξη αρνητικού λογαριασμού από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, καθώς επίσης και το δικαίωμά της να διορθώνει ανακριβείς λογαριασμούς, έστω και αν αυτοί έχουν εγκριθεί.
* · Προβλέπεται η δυνατότητα εκχώρησης σε πιστωτικά ιδρύματα του συμβατικού εργολαβικού ανταλλάγματος, με παράλληλη δέσμευση του δημοσίου ως προς την καταβολή του εκτελεσμένου, πιστοποιημένου και ελεγμένου εργολαβικού ανταλλάγματος.
* · Η πραγματική ή πλασματική παραλαβή του έργου ορίζεται ότι προϋποθέτει την προηγούμενη διενέργεια επ’ αυτού ενός τουλάχιστον ελέγχου εκ μέρους της «Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων».
* · Εισάγονται ρυθμίσεις που αφορούν στην ηλεκτρονική ενημέρωση κάθε ενδιαφερομένου.
* · Εισάγεται διαδικασία συμβιβαστικής επίλυσης ορισμένων εκ των εργολαβικών «διαφορών» μεταξύ αναδόχων και κυρίων των έργων. Η σχετική διαδικασία θα διεξάγεται από την ίδια την Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων, η οποία και θα έχει την ευθύνη της διατύπωσης σχετικής πρότασης προς τα συμβαλλόμενα μέρη.
* · Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι εργοληπτικές επιχειρήσεις προσέφεραν και όργανα Φορέων που διαχειρίζονται δημόσια έργα αποδέχθηκαν οποιαδήποτε υλική εύνοια ή δώρο ή αντάλλαγμα για τον χειρισμό υποθέσεων ή την άσκηση των καθηκόντων και αρμοδιοτήτων τους, επιβάλλονται συγκεκριμένες και πολύ αυστηρές ποινές τόσο στα όργανα των Φορέων όσο και στις εργοληπτικές επιχειρήσεις.

Τέλος, όσον αφορά στην Αρχή Ελέγχου και Μελετών, αυτή θα είναι επιφορτισμένη με:

* Τον έλεγχο του σταδίου που προηγείται της σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης έργου, μελέτης ή συναφών (τεχνικών) υπηρεσιών κοινοτικού ενδιαφέροντος
* Τον έλεγχο του σταδίου που έπεται της σύναψης των συμβάσεων.
* Τον έλεγχο των επιχειρήσεων εκτέλεσης δημοσίων και ιδιωτικών έργων, των τεχνικών που στελεχώνουν τέτοιες επιχειρήσεις, των μελετητών δημοσίων έργων και των παρόχων υπηρεσιών τεχνικής φύσης.

Η Αρχή θα διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο, για τη συγκρότηση του οποίου θα επιλεγούν πρόσωπα εγνωσμένου κύρους με ακαδημαϊκή, επιστημονική ή επαγγελματική εξειδίκευση και εμπειρία στο αντικείμενο των δημοσίων συμβάσεων έργων, μελετών ή συναφών υπηρεσιών, ενώ οι οργανικές θέσεις σε αυτήν θα καλυφθούν, αφενός με την πρόσληψη ειδικού επιστημονικού προσωπικού, λοιπού προσωπικού, μέσω Α.Σ.Ε.Π, και δικηγόρων και αφετέρου, με υπαλλήλους του ευρύτερου δημόσιου τομέα, μέσω μετατάξεων ή αποσπάσεων, ώστε το δημοσιονομικό κόστος να είναι το δυνατόν χαμηλότερο.